Trong suốt nhiều thập kỷ, hàng loạt trò chơi điện tử đã ra mắt trên mọi nền tảng, tạo nên một kho tàng giải trí khổng lồ. Tuy nhiên, trong số đó, một vài tựa game đã vươn lên trở thành những cột mốc đáng nhớ, để lại dấu ấn sâu đậm và định hình ngành công nghiệp game vượt xa thập kỷ chúng xuất hiện. Những trò chơi này không chỉ trở thành kinh điển mà còn được coi là những tác phẩm có tầm ảnh hưởng lớn, là điều “phải chơi” đối với bất kỳ ai muốn tìm hiểu về lịch sử và sự phát triển của trò chơi điện tử.
Vậy, những trò chơi điện tử nào đã có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến vậy qua từng thập kỷ? Nhiều thương hiệu game lớn mà các game thủ hiện nay đã quen thuộc đều bắt đầu từ những trải nghiệm ban đầu, không được biết đến rộng rãi, nhưng dần dần trở thành huyền thoại. Chúng không chỉ truyền cảm hứng cho vô số trò chơi khác mà còn thay đổi hoàn toàn cách chúng ta nhìn nhận các thể loại game. Dưới đây là những tựa game có tầm ảnh hưởng lớn nhất qua từng thập kỷ mà mọi người đam mê công nghệ và trò chơi điện tử nên biết, từ những ngày đầu sơ khai cho đến hiện tại.
Thập Niên 1970: Khởi Nguyên Của Ngành Game Điện Tử
Thập niên 1970 đánh dấu một khởi đầu khiêm tốn nhưng đầy hứa hẹn cho ngành công nghiệp trò chơi điện tử. Mặc dù các hệ máy console gia đình đã được phát hành trong thập kỷ này, nhưng các máy arcade mới là điểm thu hút chính. Hầu hết những người quan tâm đến game đều thường xuyên ghé thăm các khu trò chơi điện tử địa phương và bỏ những đồng xu vào các máy có sẵn. Tại đây, hai tựa game kinh điển vượt thời gian đã đặt nền móng vững chắc cho những gì mà các trò chơi tương lai sẽ khai thác và phát triển.
Pong là một trong những game arcade đầu tiên được phát triển và cũng được coi là trò chơi điện tử thành công về mặt thương mại đầu tiên. Đây là một trò chơi đơn giản nhưng cực kỳ cuốn hút, chỉ bao gồm hai thanh hình chữ nhật và một chấm tròn di chuyển. Dù tối giản, Pong đã góp phần thiết lập ngành công nghiệp trò chơi điện tử nhờ vào mức độ phổ biến khổng lồ của nó. Điều này đã thúc đẩy nhiều công ty hơn đầu tư vào trò chơi điện tử như một lĩnh vực kinh doanh khả thi. Pong đã bán được hơn 8.000 máy arcade, mở đường cho các tựa game khác trong thập niên 70 có chỗ đứng vững chắc trong tâm trí công chúng.
Mọi thứ chỉ trở nên tốt hơn với sự ra mắt của Space Invaders vào năm 1978. Công nghệ được cải thiện cho phép các nhà phát triển tạo ra những trò chơi phức tạp hơn về cả đồ họa lẫn thiết kế. Space Invaders là game bắn súng cố định (fixed shooter) đầu tiên và là một trong những trò chơi có thể chơi liên tục không ngừng nghỉ đầu tiên đạt được sự phổ biến rộng rãi. Được phát triển bởi Taito, tựa game này đã truyền cảm hứng cho một thể loại hoàn toàn mới hình thành trong những thập kỷ tiếp theo, dẫn đến sự ra đời của nhiều trò chơi bắn súng trên nhiều nền tảng khác nhau. Một thế hệ người chơi đã bỏ hàng triệu đồng xu để chơi Space Invaders vào cuối những năm 70, ước tính có khoảng 750.000 máy đã được bán và có mặt trên toàn thế giới.
Thập Niên 1980: Kỷ Nguyên Thay Đổi Và Sự Trỗi Dậy Của Console Gia Đình
Thập niên 80 là thời kỳ của những thay đổi lớn trong hầu hết mọi khía cạnh của cuộc sống. Đối với trò chơi điện tử, đây là khởi đầu của những thương hiệu lớn sẽ trở thành huyền thoại, cũng như những chuyển dịch lớn trong kinh doanh ngành game. Trong khi sân chơi arcade bắt đầu từ thập niên 70, thì thập niên 1980 là lúc game arcade thực sự phổ biến đối với người chơi. Tuy nhiên, trong xu hướng đó, game console gia đình dần trở nên quan trọng hơn với sự ra mắt của các hệ máy mới như Nintendo Entertainment System (NES). Điều này cuối cùng dẫn đến sự thoái trào của văn hóa arcade và sự lên ngôi của console gia đình như một tiêu chuẩn mới.
Một trong những loạt game lớn cuối cùng bắt nguồn từ arcade vào cuối những năm 1970 là Pac-Man, bắt đầu được phát triển vào năm 1979 và chính thức phát hành vào năm 1980. Game arcade Pac-Man gốc sẽ trở thành một trong những trò chơi lớn nhất mọi thời đại, với vô số phiên bản phụ và các game “nhái” trong những năm sau đó. Điều khiến Pac-Man trở nên phổ biến đối với game thủ là cách chơi dễ dàng, cùng với đồ họa đầy màu sắc và nhân vật chính dễ thương. Các trò chơi trước Pac-Man cũng có các nhân vật được công chúng biết đến, nhưng chưa bao giờ có khả năng tiếp thị hay đáng yêu như Pac-Man, điều này đã giúp game arcade này đạt được thành công thương mại to lớn. Đối với nhiều người lớn lên trong kỷ nguyên đó, Pac-Man là một trong những trò chơi điện tử nền tảng đã giúp định hình trải nghiệm lớn lên trong thập niên 1980.
Một phần quan trọng khác của thập kỷ là sự xuất hiện của Super Mario Bros. trên hệ máy NES. Mặc dù có những console gia đình khác đã có mặt trên thị trường trước đó, nhưng không có console nào có sức ảnh hưởng đến văn hóa đại chúng như Nintendo Entertainment System. Console duy nhất tiệm cận là Atari 2600, nhưng cuối cùng đã mờ nhạt khi các game của Nintendo ngày càng phổ biến. Super Mario Bros. không chỉ mang đến một linh vật tuyệt vời cho Nintendo, mà còn là một trò chơi cực kỳ thú vị để chơi tại nhà trong một thời gian dài. Dàn nhân vật sống động đã thu hút sự chú ý của các gia đình, trong khi thiết kế màn chơi phức tạp đã truyền cảm hứng cho nhiều công ty sản xuất thêm nhiều game platformer trong những năm sau đó. Rất nhiều trò chơi hành động-platform có thể truy nguyên nguồn gốc của chúng từ Super Mario Bros. gốc trên NES, tựa game đã đặt nền móng cho nhiều yếu tố cốt lõi của thể loại này.
Hình ảnh lối chơi kinh điển của Super Mario Bros. trên hệ máy NES
Thập Niên 1990: Cuộc Chiến Console Bùng Nổ Trong Gia Đình
Đến thập niên 1990, chơi game trên console gia đình đã trở thành một chuẩn mực. Mặc dù các khu arcade vẫn còn tồn tại, nhưng chúng không còn quan trọng bằng việc sở hữu một console để chơi trò chơi điện tử tại nhà. Điều này đã dẫn đến cái mà nhiều người gọi là “cuộc chiến console” giữa các công ty game, tranh giành chỗ đứng trong nhà của nhiều người. Cũng chính vì vậy mà các tựa game phát hành thường có nhiều phiên bản khác nhau trên các console gia đình, đôi khi dẫn đến nội dung độc quyền được tạo ra cho một nền tảng cụ thể nào đó. Đồng thời, nhiều tiến bộ công nghệ đã được thực hiện, thay đổi cách chúng ta nhìn nhận trò chơi điện tử, được thể hiện ở một chiều không gian hoàn toàn mới.
Một cột mốc của thập niên 90 là Street Fighter II, được ghi nhận là game đã thiết lập thể loại game đối kháng và cộng đồng game đối kháng như chúng ta biết ngày nay. Tựa game đầu tiên trong series, phát hành năm 1987, nhận được phản hồi khá thờ ơ từ người chơi, nhưng phải đến khi Street Fighter II ra mắt vào năm 1991, mọi thứ mới bùng nổ cho series này. Trò chơi đã giữ cho các khu arcade liên quan lâu hơn một chút trong suốt thập kỷ, ngay cả khi các phiên bản chơi tại nhà của series được phát hành trên cả Super Nintendo và Sega Genesis.
Street Fighter II đã làm sống lại một đấu trường cạnh tranh thu hút rất nhiều sự chú ý và mở đường cho các giải đấu lớn được tổ chức ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ngoài ra, Street Fighter II đã thiết lập nhiều yếu tố của thể loại đối kháng, truyền cảm hứng cho các series game đối kháng khác xuất hiện, bao gồm Mortal Kombat và The King of Fighters. Nhiều năm sau, các game đối kháng khác như Tekken và Virtua Fighter vẫn lấy cảm hứng từ Street Fighter II, nhưng được thể hiện dưới dạng 3D.
Tuy nhiên, thập kỷ này cũng bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi một chú nhím xanh đã tạo ra sự cạnh tranh thực sự cho anh thợ sửa ống nước đỏ và xanh của Nintendo. Tựa game Sonic the Hedgehog đầu tiên, phát hành trên Sega Genesis vào năm 1991, đã mang đến một linh vật thay thế để game thủ ủng hộ. Trò chơi không chỉ được trình bày là chơi nhanh hơn các game Super Mario, mà còn có một phong thái “ngầu” hơn, nhắm đến giới trẻ thay vì trẻ em.
Màn hình tiêu đề game Sonic the Hedgehog trên Sega Genesis
Sự ra mắt của Sonic cũng đi kèm với một cách tiếp cận khác trong việc tiếp thị game trong thập niên 90, thẳng thắn và trực tiếp nhắm vào đối thủ thay vì chỉ thân thiện với gia đình. Chính trong những trận chiến quảng cáo trên truyền hình và tạp chí này mà cách các trò chơi được giới thiệu đến khách hàng trong những năm sau đó đã thay đổi căn bản và mãi mãi.
Nhưng Mario chưa dừng lại ở việc có ảnh hưởng lớn đến văn hóa trò chơi điện tử. Nintendo 64 là một bước ngoặt lớn cho ngành, vốn đã bắt đầu chuyển hướng sang chiều thứ ba. Mặc dù PlayStation gốc đã được phát hành một năm trước đó và có các game 3D, nhưng sự ra mắt của Super Mario 64 trên Nintendo 64 đã đánh dấu một sự thay đổi cho thể loại platformer. Super Mario 64 đã chỉ cho các nhà phát triển một cách để thiết kế một trò chơi với đồ họa cách điệu, điều khiển dễ dàng và nhiều chi tiết để người chơi khám phá. Trước đó, các game platform 3D rất khó chơi, chủ yếu là do góc nhìn camera và điều khiển không thoải mái. Nhưng Super Mario 64 đã tìm ra một cách tuyệt vời để điều chỉnh mọi thứ thành một trải nghiệm thú vị cho người chơi, từ đó truyền cảm hứng cho nhiều game platform 3D được tạo ra bởi các công ty khác cho Nintendo 64 và các console khác.
Thập Niên 2000: Thiên Niên Kỷ Mới Và Kỷ Nguyên Thế Giới Mở
Sự xuất hiện của thập niên 2000 là một sự kiện lớn đối với tất cả mọi người. Rất nhiều khía cạnh của văn hóa đại chúng đều xoay quanh những thay đổi lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực giải trí. Trò chơi điện tử đã đi sâu vào kỷ nguyên 3D với các console mới liên tục được phát hành từ nhiều công ty. Rất nhiều nền tảng ban đầu của ngành đã biến mất hoàn toàn hoặc thay đổi theo những cách khiến chúng gần như không thể nhận ra. Đó là sự ra đi của cái cũ, và sự xuất hiện của cái rất mới.
Một trong những trò chơi lớn nhất ra mắt trong kỷ nguyên này là Grand Theft Auto III dành cho PlayStation 2. Hai game Grand Theft Auto đầu tiên đã nhận được nhiều lời khen ngợi, nhưng chúng không có tác động văn hóa nào sánh bằng Grand Theft Auto III. Toàn bộ nền tảng của thể loại thế giới mở ngày nay có thể được truy nguyên từ sự ra mắt của trò chơi này, nó đã được sao chép và truyền cảm hứng cho rất nhiều tựa game. Chính tại đây, game thủ không còn đơn thuần khám phá một trò chơi; họ được tự do khám phá một thế giới mô phỏng. Các nhân vật trong game có thể tuân theo một lịch trình để xuất hiện ở các địa điểm vào những thời điểm khác nhau, cũng như có các nhiệm vụ phụ để tham gia. Điều này đã biến Grand Theft Auto III thành một trải nghiệm mà người chơi có thể dành rất nhiều thời gian, hoặc theo một câu chuyện điện ảnh hoặc chỉ đơn giản là khám phá những gì họ có thể làm trong thế giới năng động của trò chơi.
Thể loại thế giới mở không phải là thể loại game duy nhất bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi. Các game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) cũng trải qua một sự thay đổi lớn với sự xuất hiện của Halo Combat Evolved dành cho Xbox nguyên bản. Halo là một tựa game được phát hành phổ biến với sức hấp dẫn toàn cầu, luôn nằm trong tâm điểm chú ý. Nhiều game bắn súng đã được phát hành trước Halo, nhưng không phải tất cả chúng đều có cùng sự cộng hưởng với người chơi như nó, đặc biệt là vào thời điểm Xbox đang thử nghiệm các trải nghiệm nhiều người chơi.
Halo Combat Evolved có một câu chuyện và vũ trụ tuyệt vời để khám phá, nhưng đây cũng là trò chơi để chơi khi bạn muốn tụ tập cùng một nhóm bạn thông qua tính năng system link của Xbox. Điều này sau đó cũng đúng với Halo 2, với người chơi kết nối trực tuyến thông qua Xbox Live. Halo thành công đến mức nhiều series FPS khác đã cố gắng mô phỏng các khía cạnh của nó và thậm chí tự quảng cáo mình là đối thủ cạnh tranh cho cùng một đối tượng.
Thập niên 2000 cũng chứng kiến sự trỗi dậy của các thể loại không phổ biến như game nhịp điệu (rhythm games). Nổi bật nhất trong số đó không ai khác chính là Guitar Hero từ Harmonix, tựa game đã trở thành một thành công lớn vào năm 2005. Trò chơi sau đó đã có một số phần tiếp theo và phiên bản phụ với nhiều thể loại nhạc khác nhau, bao gồm một số tên tuổi lớn nhất trong nhạc rock, heavy metal và pop. Nó đã khởi xướng xu hướng sưu tập đàn guitar và các thiết bị ngoại vi âm nhạc khác, dẫn đến các series khác như Rock Band. Cảm giác “phiêu” trên cây đàn guitar giả lập là điều khiến Guitar Hero trở nên hấp dẫn, nhưng nó cũng khiến trò chơi này trở nên rất phổ biến đối với những người yêu âm nhạc hơn bất cứ điều gì. Series này đã giúp nhiều người tiếp cận với các thể loại nhạc mới và những tác phẩm kinh điển mà các thế hệ trước rất yêu thích.
Thập Niên 2010: Thập Kỷ Của Sự Tiến Hóa Và Sáng Tạo
Ngành game trong thập niên 2010 tràn ngập những ý tưởng mới về cách chơi game. Hầu hết mọi thể loại đã được thực hiện dưới hình thức này hay hình thức khác, vì vậy các nhà phát triển đang tìm kiếm những ý tưởng độc đáo hơn để có những bản phát hành thành công. Một số trò chơi lớn nhất của thập kỷ đã có thể trình bày những cách tiếp cận mới đối với game, rất khác so với bất kỳ điều gì đã có trước đây. Ngoài ra, những trò chơi có lượng khán giả lớn nhất là những trò chơi thu hút mọi người theo những cách đơn giản nhưng hấp dẫn.
Minecraft là một trò chơi đã trở nên gần như vĩ đại hơn cả một trò chơi. Sự phổ biến của Minecraft thực sự không thể bị đánh giá thấp. Đây là một trò chơi mang đến cho người chơi sự tự do khám phá, nhưng cũng là sự tự do sáng tạo theo những cách mà các trò chơi khác trước đây không thể đạt được. Trong Minecraft, mức độ sáng tạo của bạn có thể là chất xúc tác để tạo ra những cấu trúc khổng lồ, các khu vực phức tạp và thậm chí cả những trò chơi trong chính trò chơi đó. Đối với hầu hết người chơi Minecraft, niềm vui họ có được không phải là theo một câu chuyện hay đi từ đầu đến cuối, mà là bất cứ điều gì xuất hiện trong tâm trí vào thời điểm đó và để họ tự do sáng tạo.
Một trò chơi khác cũng trở nên lớn mạnh không kém trong thập niên 2010 là Fortnite. Ban đầu được hình thành như một game bắn súng kiểu phòng thủ tháp, Fortnite đã trải qua một số thay đổi trước khi trở thành game online siêu phổ biến mà chúng ta biết ngày nay. Thể loại battle royale bắt đầu vào cuối những năm 2010 với PUBG: Battlegrounds, nhưng thực sự được phổ biến bởi việc triển khai nó vào Fortnite.
Hình ảnh quảng bá game Fortnite với binh lính và sói
Khi điều này xảy ra, thể loại này đã thu hút rất nhiều sự chú ý đến mức các bản phát hành game khác bắt đầu vay mượn các yếu tố từ nó. Ngày nay, Fortnite có một số hợp tác lớn nhất giữa các thương hiệu và người nổi tiếng, với các sự kiện trong game khác nhau và nội dung mới được thêm vào định kỳ. Nếu không có Fortnite chuyển sang thiết kế battle royale, thể loại này có thể vẫn tồn tại, nhưng nó sẽ không phổ biến như ngày nay.
Đồng thời, một thể loại phụ khác của game hành động đã hình thành thông qua sự ra mắt của Dark Souls. Các trò chơi thử thách luôn là một phần của văn hóa trò chơi điện tử kể từ những ngày đầu thập niên 1970 và 1980, nhưng Dark Souls đã có một cách tiếp cận độc đáo vào năm 2011. Series này tự hào về việc người chơi vượt qua các chướng ngại vật thông qua thất bại lặp đi lặp lại và độ khó không khoan nhượng. Đối với một số người, điều này nghe có vẻ là một trải nghiệm cực kỳ căng thẳng, nhưng đối với những người khác, đó là lời hứa về sự hài lòng sau khi vượt qua những thử thách tưởng chừng bất khả thi.
Cách tiếp cận này đã trở nên rất phổ biến đối với những người chơi tìm kiếm một bài kiểm tra kỹ năng thực sự, dẫn đến hàng triệu bản được bán và nhiều phần tiếp theo cùng các phiên bản phụ được phát hành. Dark Souls chịu trách nhiệm cho sự trỗi dậy của thể loại phụ game Soulslike, bao gồm nhiều tựa game vay mượn thiết kế tổng thể và các yếu tố không khoan nhượng của nó.
Thập Niên 2020: Hiện Tại Và Tương Lai Ngành Game
Và rồi chúng ta đến với thập niên 2020, là thời điểm chúng ta đang sống. Thập kỷ này mới chỉ đi được nửa chặng đường, nhưng chúng ta đã có một vài trò chơi nổi bật đang trở thành những ảnh hưởng lớn trong tương lai. Không thể nói trước được những thay đổi nào khác mà trò chơi điện tử có thể chứng kiến khi thập niên 2020 dần kết thúc, nhưng vẫn còn đủ thời gian để nhiều điều xảy ra.
Một trong những trò chơi lớn nhất của thập kỷ hiện tại là Elden Ring. Được phát triển bởi cùng studio đã tạo ra Dark Souls, Elden Ring lấy thiết kế tổng thể của Dark Souls và mở rộng nó thành một thiết lập thế giới mở. Mặc dù lối chơi cốt lõi của game rất giống với bất kỳ game Soulslike nào khác, nhưng sự tự do khám phá một thế giới rộng lớn hơn và sự đa dạng các lựa chọn để tiếp cận thử thách khiến nó có cảm giác hoàn toàn khác biệt. Các trận đấu trùm lớn hơn, những khám phá khó tìm hơn và cảm giác chiến thắng thậm chí còn thỏa mãn hơn. Elden Ring đã nhận được sự đón nhận vô cùng tốt khi ra mắt và đã được so sánh với nhiều game thế giới mở khác, thực sự tác động tích cực đến thể loại này.
Ở quy mô nhỏ hơn, Vampire Survivors là một game indie đang thách thức cách chúng ta nhìn nhận thể loại shoot ’em up. Trò chơi pha trộn các yếu tố của các tựa game roguelike và bắn súng, tạo ra một trải nghiệm hỗn loạn đầy hành động. Thay vì chủ động bắn tấn công kẻ thù, Vampire Survivors cho phép người chơi thụ động bắn vô số kẻ thù khi họ di chuyển xung quanh một môi trường rộng lớn. Đây là một trải nghiệm có thể được tiếp cận nhiều lần và mang lại những kết quả khác nhau, sử dụng nhiều nhân vật và khả năng có thể đạt được qua các lượt chơi liên tiếp. Các trò chơi khác trong thể loại này đã cố gắng mô phỏng những gì Vampire Survivors đã làm rất thành công, nhưng không trò chơi nào đạt được sự đón nhận tương tự.
Điều Gì Tiếp Theo Trong Những Năm Tới?
Trong mỗi thập kỷ, một số tựa game phổ biến nhất thường thay đổi cách chúng ta nhìn nhận các khía cạnh nhất định của trò chơi. Dù đó là cách chúng ta tương tác với một nhân vật và môi trường, hay cách tiếp cận một thử thách mới, những khía cạnh thành công của các trò chơi đó cuối cùng đã lan tỏa sang các bản phát hành game khác trong thời điểm đó. Và sau một thời gian, chúng ta có thể thấy và cảm nhận rõ ràng tầm ảnh hưởng của những trò chơi đó.
Chính xác những thay đổi đó sẽ là gì trong những năm sau thập niên 2020 thì không ai có thể đoán được. Không có cách nào để dự đoán những đổi mới nào sẽ xảy ra có thể thay đổi trò chơi điện tử tốt hơn. Chúng ta sẽ phải kiên nhẫn chờ đợi và xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.
