Trong thế giới game thủ, khi gặp phải tình trạng giật lag hay sụt giảm khung hình đột ngột, phản ứng đầu tiên của nhiều người thường là “đổ lỗi” cho card đồ họa (GPU). Điều này không khó hiểu, bởi GPU đảm nhiệm phần lớn công việc xử lý đồ họa nặng nhọc, nên việc nó trở thành “nghi phạm” số một là điều hợp lý. Tuy nhiên, ngay cả khi bạn sở hữu một GPU cao cấp như RTX 4090 hay thế hệ RTX 5090 sắp tới, bạn vẫn có thể đối mặt với các vấn đề này. Thực tế là, phần còn lại của hệ thống phần cứng không tương xứng mới chính là nguyên nhân sâu xa.
Là một người dùng RTX 4090 hơn hai năm nay, tôi đã trải nghiệm đủ mọi kiểu vấn đề về FPS. Và gần như trong mọi trường hợp, thủ phạm không phải là chiếc GPU đắt tiền của tôi, mà là các linh kiện quan trọng khác trong hệ thống. Việc sở hữu một card đồ họa mạnh mẽ không đồng nghĩa với việc PC của bạn miễn nhiễm với các vấn đề hiệu suất. Dưới đây là 4 dấu hiệu quan trọng giúp bạn xác định liệu card đồ họa có phải là nguyên nhân gây giật lag khi chơi game hay không.
1. Sử dụng GPU thấp
Card đồ họa của bạn không hoạt động hết công suất
Nếu bạn không đạt được hiệu suất mong đợi từ card đồ họa của mình, đặc biệt là khi so sánh FPS với các video benchmark, rất có thể GPU của bạn không hoạt động ở công suất tối đa. Để kiểm tra điều này, bạn có thể thử giảm độ phân giải và cài đặt đồ họa trong game. Nếu bạn thấy hiệu suất FPS trung bình ít hoặc không thay đổi, nhiều khả năng CPU đang gây “nghẽn cổ chai” cho card đồ họa của bạn. Bạn có thể xác nhận điều này bằng cách theo dõi mức sử dụng GPU của mình qua các phần mềm như MSI Afterburner.
Màn hình giám sát hiệu suất chơi game Jedi Survivor với MSI Afterburner hiển thị GPU usage thấp
Tôi đã gặp phải vấn đề này rất nhiều lần khi sử dụng Ryzen 9 5900X kết hợp với RTX 4090. Vấn đề đặc biệt rõ rệt trong các tựa game nặng về CPU như Valorant, Fortnite, Counter-Strike 2 và Call of Duty: Warzone. Các tựa game này không quá đòi hỏi về đồ họa, đặc biệt đối với RTX 4090 của tôi. Vì vậy, tôi đã nâng cấp lên Ryzen 7 5800X3D, điều này đã tăng mức sử dụng GPU và tăng FPS của tôi lên 30-40% trong các tựa game nói trên. Tuy nhiên, nếu bạn không thể có một CPU nhanh hơn, giải pháp duy nhất là tăng độ phân giải và cài đặt đồ họa lên mức cao nhất để giảm bớt tình trạng nghẽn cổ chai.
2. CPU hoạt động gần 100%
CPU quá tải và không thể theo kịp GPU
Mức sử dụng GPU thấp không phải lúc nào cũng có nghĩa là CPU của bạn bị quá tải; đôi khi nó chỉ đơn giản là hơi chậm so với GPU. Tuy nhiên, khi mức sử dụng CPU gần đạt 100%, mức sử dụng GPU thường bị ảnh hưởng đáng kể vì CPU không thể cấp dữ liệu cho card đồ họa một cách hiệu quả. Trong những trường hợp này, bạn thường sẽ gặp phải tình trạng giật cục do tốc độ khung hình không ổn định. Có khi game chạy mượt mà, nhưng ngay sau đó FPS lại giảm mạnh trong một cảnh đồ họa nặng và gây ra giật hình.
Bạn có thể sử dụng Task Manager (Trình quản lý tác vụ) trên Windows hoặc các phần mềm giám sát như MSI Afterburner để kiểm tra tải CPU khi chơi game. FPS trung bình của bạn có thể trông khá ổn, nhưng điều bạn cần quan tâm là chỉ số 1% low FPS khi mức sử dụng CPU của bạn khá cao. 1% low FPS kém có nghĩa là trải nghiệm chơi game của bạn sẽ không mượt mà như mong đợi do các hiện tượng micro-stutter, giật hình nhỏ và nhịp độ khung hình không nhất quán. Bạn cũng sẽ gặp phải độ trễ đầu vào (input lag) đáng kể vì CPU bị quá tải và không thể xử lý hiệu quả tất cả các thao tác bàn phím và chuột của bạn.
Biểu đồ sử dụng CPU gần 100% khi chơi Cyberpunk 2077 trên CPU 8 nhân
3. Không có đủ RAM
Cần ít nhất 16GB RAM cho các tựa game AAA hiện đại
Nếu máy tính của bạn không có ít nhất 16GB RAM, bạn chắc chắn sẽ gặp phải các vấn đề về FPS khi chơi game. Mặc dù nhiều trò chơi có thể liệt kê 8GB RAM trong yêu cầu cấu hình tối thiểu, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn sẽ có trải nghiệm mượt mà. Một số tựa game AAA hiện đại, như Indiana Jones and the Great Circle và Microsoft Flight Simulator 2024, thậm chí còn khuyến nghị 32GB RAM để có trải nghiệm chơi game tối ưu. Vì vậy, hãy luôn kiểm tra yêu cầu hệ thống được khuyến nghị trước khi bạn chi tiền vào một trò chơi.
Khi RAM của bạn không đủ hoặc bị quá tải cho một trò chơi cụ thể, PC sẽ sử dụng file trang (page file) hoặc bộ nhớ ảo trên ổ cứng để lưu trữ dữ liệu. Vì ổ cứng không nhanh bằng RAM, bạn sẽ gặp phải tình trạng giật cục và stuttering khi trò chơi cố gắng tải các tài nguyên mới. Bạn có thể mở Task Manager trên Windows và truy cập tab Performance để theo dõi mức sử dụng RAM của mình. Nếu nó vượt quá 90%, bạn có thể tự tin rằng RAM chính là thủ phạm chứ không phải card đồ họa của bạn. Mức sử dụng ổ đĩa cũng sẽ cao khi PC của bạn liên tục dựa vào bộ nhớ ảo.
4. Vẫn chơi game trên ổ HDD
Ổ cứng cơ học (HDD) có thể gây giật hình và lỗi tải tài nguyên
Nếu bạn vẫn đang chơi game trên ổ cứng cơ học (HDD), đã đến lúc bạn nên nâng cấp lên ít nhất là ổ SSD chuẩn SATA. Ngoài thời gian tải lâu hơn, bạn sẽ phải đối mặt với tình trạng texture pop-ins (kết cấu hiển thị chậm, bật ra đột ngột) và giật hình khi sử dụng HDD cho gaming. Điều này xảy ra vì GPU của bạn sẽ ở trạng thái chờ trong khi đợi các kết cấu và dữ liệu game khác được tải đến. Các tựa game thế giới mở hiện đại, vốn phụ thuộc nhiều vào việc truyền tải tài nguyên theo thời gian thực, đặc biệt là với các kết cấu độ phân giải cao, sẽ hưởng lợi rất nhiều từ việc nâng cấp SSD.
Các ổ đĩa lưu trữ nhanh hơn không chỉ cải thiện thời gian khởi động, thời gian tải game và tốc độ truyền tệp mà còn giúp GPU của bạn hoạt động hết công suất trong các trò chơi có môi trường thế giới mở rộng lớn. Mặc dù ổ SSD SATA là đủ cho phần lớn các trò chơi hiện nay, nhưng ổ NVMe có thể gần như loại bỏ hoàn toàn các gián đoạn hiệu suất. Tôi đặc biệt khuyên dùng ổ SSD PCIe 4.0 trở lên nếu bạn thường chơi các tựa game thế giới mở sử dụng công nghệ Microsoft DirectStorage, như Horizon Forbidden West, Assassin’s Creed: Shadows, Marvel’s Spider-Man 2, v.v.
Đừng bỏ qua các linh kiện khác khi chơi game
Như bạn đã thấy ở trên, card đồ họa của bạn không phải lúc nào cũng là nguyên nhân gây ra tất cả các vấn đề về FPS mà bạn gặp phải khi chơi game. Nếu các linh kiện quan trọng khác, như CPU, RAM và ổ đĩa lưu trữ, không tương xứng với GPU, bạn sẽ gặp phải tình trạng nghẽn cổ chai hiệu suất dẫn đến các vấn đề về tốc độ khung hình. Việc nhận biết những dấu hiệu tinh tế này sẽ giúp bạn tránh mắc phải những sai lầm tốn kém, như nâng cấp card đồ họa chỉ để nhận ra hiệu suất hầu như không cải thiện. Đó là lý do tại sao tôi luôn khuyên bạn nên chẩn đoán các vấn đề về FPS bằng phần mềm giám sát trước, để bạn có thể xác định thủ phạm chính xác trước khi chi tiền vào một linh kiện mới. Hãy chia sẻ những kinh nghiệm hoặc thắc mắc của bạn về hiệu suất chơi game trong phần bình luận bên dưới nhé!
