Mỗi khi một thế hệ CPU hoặc GPU mới ra mắt, người dùng PC thường rất dễ bị cuốn vào “hội chứng sợ bỏ lỡ” (FOMO), khiến những suy nghĩ lý trí bị lu mờ. Từ các buổi livestream công bố, điểm benchmark ban đầu cho đến các bài đánh giá chuyên sâu và tình trạng khan hàng, ai cũng bị cuốn vào làn sóng phấn khích đó. Một mặt, đây là điều chúng ta mong đợi hàng năm hoặc hai năm một lần, nhưng mặt khác, một sản phẩm mới lạ không tự động biến chiếc PC hiện có của bạn thành “đồ bỏ đi”.
Ngay cả những người dùng PC cấu hình cao cũng bắt đầu cân nhắc việc nâng cấp chỉ để thỏa mãn “cơn ngứa” bên trong. Tuy nhiên, hầu hết người dùng hiếm khi cần nâng cấp PC của họ, ngay cả khi đã qua một thế hệ. Bỏ qua cảm xúc, chỉ có một số ít trường hợp bạn thực sự có thể biện minh cho việc chi tiền nâng cấp chiếc PC chơi game đắt đỏ của mình, và đó chính xác là những gì chúng tôi sẽ đi sâu vào ngay bây giờ.
1. PC của bạn đã lỗi thời theo tiêu chuẩn hiện đại
Đôi khi, nâng cấp là điều cần thiết
Sự lỗi thời về công nghệ có thể khó định nghĩa, đặc biệt khi các công ty đang cố gắng hết sức để thúc đẩy nó. Tuy nhiên, đối với một chiếc PC chơi game, chúng tôi coi một chiếc PC là lỗi thời khi phần mềm hoặc phần cứng của nó đang giới hạn trải nghiệm của bạn một cách khách quan. Chẳng hạn, PC của bạn có thể không tương thích với Windows 11, điều này có thể thuyết phục bạn cuối cùng phải nâng cấp cỗ máy cũ kỹ của mình.
Mặc dù khoảng 60% người dùng vẫn ổn với Windows 10, nhưng một vấn đề nghiêm trọng hơn sẽ là việc GPU của bạn thiếu hỗ trợ DirectX12, điều này có thể giới hạn hiệu suất của nhiều trò chơi hoặc thậm chí khiến bạn không thể chơi chúng. Ngay cả các GPU từ Nvidia GeForce 700 series (2013) hoặc AMD Radeon HD 7000 series (2012) cũng hỗ trợ DX12, vì vậy bạn sẽ chỉ buộc phải nâng cấp nếu có một GPU cũ hơn nữa.
Ngay cả khi phần cứng của bạn về mặt kỹ thuật vẫn tương thích với các ứng dụng hiện đại, nó có thể đã quá “đát”. Ví dụ, một CPU 4 nhân hoặc một GPU tiền GTX 10 series có thể cảm thấy bị giới hạn nghiêm trọng trong các trò chơi hiện đại. Mặc dù CPU và GPU của bạn vẫn có thể chạy các trò chơi cũ mà không gặp vấn đề gì, nhưng hiệu suất ổn định trong các tựa game gần đây có thể sẽ dưới mức mong muốn.
Tóm lại, nếu phần mềm hoặc phần cứng của bạn đang cản trở bạn chạy các trò chơi và chương trình thực sự cần, không còn nhận được bản cập nhật driver nữa, hoặc là nguyên nhân gây ra các sự cố hay vấn đề quá nhiệt trong các trò chơi hoặc ứng dụng cụ thể, thì đã đến lúc xem xét việc nâng cấp hệ thống của bạn.
2. Máy tính không thể xử lý khối lượng công việc cơ bản
Về mặt kỹ thuật vẫn hoạt động, nhưng không hiệu quả
Ngoài khả năng tương thích kỹ thuật, bạn cũng cần xem xét hiệu suất thực tế. Những chiếc PC 10 năm tuổi với phần cứng tầm trung (budget hardware) mà vào thời điểm đó là đủ khả năng, có thể sẽ gặp khó khăn khi chạy các tác vụ hàng ngày hiện đại ở mức độ chấp nhận được. Bạn sẽ cảm nhận rõ nhất điều này về khả năng phản hồi/nhạy bén chung của PC khi khởi chạy chương trình, mở tệp hoặc chỉ đơn giản là khởi động vào màn hình desktop.
Thời gian tải trong game có thể trở nên tẻ nhạt trên các ổ cứng HDD truyền thống, vì chúng tụt hậu so với ngay cả SSD SATA về tốc độ đọc/ghi. Việc trang bị một ổ SSD có thể là nâng cấp tốt nhất cho PC cũ của bạn, nhưng ngay cả sau đó, RAM của bạn có thể dễ dàng bị quá tải khi chạy hai hoặc ba chương trình cùng một lúc. Các tác vụ đa nhiệm thông thường, như duyệt web trong khi một trò chơi đang cài đặt ở chế độ nền, có thể làm chậm PC đến mức “bò” nếu bạn đang sử dụng một CPU quá cũ.
Hình ảnh một ổ cứng HDD Seagate, minh họa cho việc các ổ cứng truyền thống có thể làm chậm hiệu suất máy tính
Nếu trải nghiệm PC hàng ngày của bạn tương tự như những gì chúng tôi mô tả ở trên, thì việc nâng cấp PC là một điều cần thiết hơn là một sự lựa chọn. Điều đó có nghĩa là, nếu bạn muốn loại bỏ các nút thắt cổ chai về hiệu suất để có được trải nghiệm máy tính phản hồi nhanh hơn.
3. Lỗi file hệ thống và màn hình xanh (BSOD) thường xuyên
Cần thay thế linh kiện
Trong nhiều năm, PC của bạn có thể phát sinh các lỗi phần mềm thường dễ sửa chữa. Một lần quét SFC, một lần quét DISM, và mọi thứ trở lại bình thường. Tuy nhiên, đôi khi, hệ điều hành của bạn có thể bị hỏng nặng, vì vậy các bản sửa lỗi đơn giản chỉ giống như “băng dán vết thương” tạm thời. Những lỗi hỏng này có thể tiếp tục xuất hiện theo thời gian dưới dạng màn hình xanh chết chóc (BSOD), màn hình đen hoặc vòng lặp khởi động.
Thông thường, những vấn đề sâu sắc, dai dẳng như vậy có liên quan đến các ổ đĩa lưu trữ, RAM, bo mạch chủ hoặc CPU bị lỗi. Ổ cứng HDD hoặc SSD của bạn có thể có các bad sector hoặc bad block, ngăn chặn quyền truy cập vào một số tệp hoặc làm hỏng hệ điều hành. RAM bị lỗi cũng có thể dẫn đến các vấn đề tương tự, trong khi bo mạch chủ kém chất lượng có thể dẫn đến một số vấn đề về nguồn điện kỳ lạ. Các CPU đã ép xung (overclocked) có thể gặp sự cố sau nhiều năm sử dụng, và việc thay thế thường là lựa chọn duy nhất.
Nếu bạn đang gặp phải các hành vi bất thường trên PC mà không thể xác định được nguyên nhân, ngay cả khi đã sử dụng các công cụ chẩn đoán Windows khác nhau, và các vấn đề vẫn không biến mất. Trong trường hợp đó, bạn có thể cần xem xét việc thay thế phần cứng. Ổ cứng HDD hoặc SSD là thủ phạm có khả năng nhất trong các trường hợp Windows bị hỏng thường xuyên, và việc giảm tốc độ sau khi chạy một khối lượng công việc nặng trong một thời gian có thể cho thấy CPU bị giảm xung (throttling) hoặc lỗi RAM.
4. Bạn cần hiệu suất cao hơn cho công việc
Không phải PC chơi game nào cũng là PC làm việc tốt
Một chiếc PC chơi game chủ yếu là để chơi game. Tuy nhiên, nếu bạn cũng muốn thử sức với chỉnh sửa ảnh hoặc video nhẹ nhàng, phát trực tuyến game (stream), dựng hình 3D (rendering) hoặc các tác vụ AI/ML, đặc biệt là với tư cách chuyên nghiệp. Trong trường hợp đó, PC của bạn có thể cần thêm sự hỗ trợ từ phần cứng. Các CPU có số lượng nhân lớn và các GPU mạnh mẽ hơn (có thể là cả card đồ họa chuyên dụng cho workstation) có thể cải thiện đáng kể hiệu suất làm việc của PC.
Chỉnh sửa hoặc phát trực tuyến không thường xuyên có thể hoạt động tốt trên một CPU và GPU tầm trung, nhưng ngay khi bạn muốn thực hiện các tác vụ này một cách nghiêm túc, bạn có thể sẽ cần nhiều “sức mạnh” hơn. Xây dựng một chiếc PC làm việc có thể khác với việc xây dựng một chiếc PC chơi game, vì bạn cần một sự cân bằng khác biệt giữa CPU và GPU, tập trung nhiều hơn vào SSD và bộ nhớ RAM, cùng với một bộ tính năng hơi khác trên bo mạch chủ.
Tuy nhiên, đối với việc nâng cấp chiếc PC chơi game hiện có của bạn, bạn thường có thể cân nhắc nâng cấp CPU nếu đang sử dụng nền tảng AMD AM4 hoặc AM5, và nâng cấp GPU lên một mẫu tầm trung hoặc cao cấp. Nâng cấp RAM và SSD khá đơn giản nếu bo mạch chủ của bạn có khe cắm trống và hỗ trợ dung lượng bộ nhớ cần thiết cùng giao thức NVMe.
5. Hiệu suất chơi game hiện tại không làm bạn hài lòng
Đơn giản là không đủ
Dù bạn đã xây dựng một chiếc PC chơi game giá rẻ từ nhiều năm trước hay chiếc flagship một thời nay đã “già cỗi”, hiệu suất bạn nhận được trong các trò chơi hiện đại có thể không còn đủ làm bạn hài lòng nữa. Mức hiệu suất tối thiểu chấp nhận được khác nhau tùy thuộc vào mỗi người dùng, nhưng hầu hết người dùng PC có lẽ đều mong muốn 60+ FPS ở cài đặt trung bình-cao (không Ray Tracing) trong các game hiện đại. Nếu cấu hình của bạn không đủ để xử lý điều đó, thì việc nâng cấp có thể được biện minh.
Không chỉ GPU của bạn chịu trách nhiệm hoàn toàn cho hiệu suất kém trong các trò chơi hiện đại. Một CPU cũ có thể dễ dàng kìm hãm GPU của bạn không phát huy hết tối đa sức mạnh. Ghép nối một CPU cấp thấp hoặc giá rẻ với một GPU cao cấp không phải là chiến lược tốt nhất, ngay cả khi bạn đang cố gắng tiết kiệm từng đồng. Do đó, bạn có thể cần xem xét việc nâng cấp cả CPU và GPU tại một thời điểm nào đó.
Một lý do khác để muốn nâng cấp có thể là bạn muốn tận hưởng trải nghiệm chơi game thế hệ tiếp theo mà không cần thỏa hiệp – như Crysis (ngày xưa), tính năng dò đường (path tracing) trong Cyberpunk 2077 và Alan Wake 2, hoặc tính năng ray tracing bắt buộc của Indiana Jones and the Great Circle. Tất nhiên, tùy thuộc vào phần cứng hiện tại của bạn, điều này có thể dẫn đến những nâng cấp tốn kém và là điều bạn chỉ nên làm khi một trò chơi mới thực sự khiến bạn mê mẩn và bạn có ngân sách dự phòng.
Nâng cấp thông minh không nhất thiết phải rẻ
Chúng tôi không ủng hộ việc mọi người nên “thắt lưng buộc bụng” khi mua linh kiện PC mới, nhưng ít nhất bạn có thể trở nên kỹ lưỡng hơn. Hãy cố gắng xác định chính xác điều gì khiến bạn không hài lòng với chiếc PC hiện tại, và so sánh các lựa chọn thay thế về giá trị đồng tiền, tuổi thọ sử dụng, và sự khác biệt chủ quan giữa trải nghiệm PC hiện tại của bạn và trải nghiệm bạn đang hướng tới.
Mua một card đồ họa 600-800 USD có thể là quyết định tốt hơn so với mẫu 200-300 USD, nếu bạn có thể tận dụng tối đa lợi ích của nó và giúp nó sử dụng được lâu hơn. Sau vài năm, nó có thể tốn ít hơn việc bạn mua hai GPU giá rẻ để theo kịp tiêu chuẩn chơi game. Miễn là bạn không sử dụng các linh kiện đã lỗi thời, vẫn có thể chạy các trò chơi hiện đại ở tốc độ khung hình và độ phân giải chấp nhận được, và không bỏ lỡ các tính năng đột phá, tốt nhất bạn nên tiết kiệm để dành cho một đợt nâng cấp trong tương lai.
