Giữa thập niên 1990, Apple phải đối mặt với một thời kỳ đầy thử thách. Công ty đã mất dần vị thế vào tay Microsoft và gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với làn sóng máy tính cá nhân (PC) giá rẻ, tương thích hơn. Các máy tính chạy Windows có giá phải chăng hơn, tương thích tốt hơn với phần mềm phổ biến và nhanh chóng trở thành tiêu chuẩn thị trường. Bên trong Apple, việc thay đổi lãnh đạo liên tục cùng với các chiến lược không ổn định đã cản trở đà phát triển.
Trong bối cảnh tìm kiếm hướng đi mới, Apple bắt đầu mở rộng, thử nghiệm với máy ảnh kỹ thuật số, PDA, và thậm chí ra mắt một chiếc TV. Hầu hết các dự án đó đều không kéo dài, nhưng có một sản phẩm nổi bật vì sự kỳ lạ và tham vọng của nó: Apple Bandai Pippin. Được hình dung là một phần máy chơi game, một phần máy Mac giá rẻ, và một phần thiết bị internet, Pippin là một nỗ lực sớm nhằm kết hợp điện toán và giải trí trong phòng khách. Cuối cùng, nó không thể cạnh tranh với các thế hệ console đã mang đến cho chúng ta PlayStation và Nintendo 64. Chỉ có chưa đến 42.000 chiếc được bán ra trước khi bị ngừng sản xuất, nhưng Pippin vẫn là một trong những sự kết hợp thú vị nhất trong lịch sử Apple và thế giới game thập niên 1990.
Kỷ nguyên thử nghiệm của Apple và câu hỏi về tương lai
Apple tụt hậu khi Windows dẫn đầu
Đến giữa thập niên 1990, Apple đã đánh mất vị thế của mình trên thị trường máy tính cá nhân. Windows 95 trở thành hệ điều hành thống trị, và các máy Mac gặp khó khăn hơn trong việc biện minh cho mức giá cao của mình. Các máy tính PC “nhân bản” chạy Windows có giá rẻ hơn, cung cấp phần cứng tốt hơn so với số tiền bỏ ra, và có quyền truy cập vào một thư viện phần mềm đang mở rộng nhanh chóng – một lợi thế mà Apple không thể sánh kịp.
Khoảng cách giá đó được gọi là “Thuế Apple” (Apple Tax), và đó không chỉ là nhận thức mà là sự thật. Nhiều mẫu Mac tầm trung và phổ thông có hiệu năng kém hơn so với các đối thủ PC. Các mẫu cao cấp hơn vẫn giữ được vị thế, đặc biệt trong các lĩnh vực như đồ họa và đa phương tiện, nhưng chúng đi kèm với mức giá cao. Đối với hầu hết người mua, hệ sinh thái đóng và thư viện phần mềm nhỏ hơn khiến Mac trở thành một lựa chọn thích hợp cho thị trường ngách.
Hình ảnh máy tính Apple Power Macintosh 7600 (1996) minh họa giai đoạn khó khăn của Apple
Ban lãnh đạo tại Apple cũng đang trong giai đoạn biến động. John Sculley bị loại bỏ vào năm 1993, tiếp theo là Michael Spindler, một giám đốc điều hành trầm tính và làm việc âm thầm, người bị thay thế chỉ ba năm sau đó bởi Gil Amelio. Nhiệm kỳ ngắn ngủi của Amelio bao gồm các động thái lớn như việc mua lại NeXT, đưa Steve Jobs trở lại công ty. Nó cũng trùng hợp với giai đoạn thua lỗ tài chính sâu sắc và sự không chắc chắn nội bộ. Đã có lúc, Apple thậm chí còn khám phá ý tưởng bán mình – các cuộc đàm phán đã được tổ chức với các công ty như IBM và Sun, nhưng không có thỏa thuận nào đạt được.
Vượt ra ngoài máy tính Mac truyền thống
Với hoạt động kinh doanh cốt lõi gặp áp lực, Apple bắt đầu tìm kiếm các nguồn doanh thu mới bên ngoài lĩnh vực điện toán truyền thống. Công ty đã tung ra một loạt các sản phẩm thử nghiệm, nhiều sản phẩm trong số đó đã cố gắng định hình lại cách mọi người tương tác với công nghệ. Một số trong số đó thực sự đi trước thời đại, như Newton MessagePad, thiết bị đã giúp định nghĩa thuật ngữ “PDA”, và QuickTake, một trong những máy ảnh kỹ thuật số tiêu dùng đầu tiên. Các sản phẩm này có tính năng nhận dạng chữ viết tay, đồng bộ hóa di động và giao diện tiên tiến, mặc dù các vấn đề về độ chính xác của chúng đã khiến chúng trở thành mục tiêu cho các trò đùa trong văn hóa đại chúng.
Thiết bị Apple Newton MessagePad 120, một trong những sản phẩm thử nghiệm tiên phong của Apple
Các sản phẩm khác lại không mấy thành công. Apple Interactive Television Box là một phần của chương trình thí điểm ngắn hạn với các công ty viễn thông như Bell Atlantic và Time Warner, nhằm mục đích cung cấp nội dung kỹ thuật số cho TV, rất lâu trước khi phát trực tuyến trở thành xu hướng chính. Ngoài ra còn có Mac TV, một chiếc Macintosh lai với bộ dò sóng TV tích hợp, đã lặng lẽ ra mắt và biến mất sau một đợt sản xuất giới hạn khoảng 10.000 chiếc.
Pippin ra đời từ chính kỷ nguyên thử nghiệm này. Đó là nỗ lực của Apple nhằm khai thác thế giới điện toán đa phương tiện đang phát triển, nơi các đĩa CD-ROM, phần mềm giáo dục và các công cụ internet ban đầu đang bắt đầu định hình lại ý tưởng về một máy tính gia đình – hoặc một máy chơi game – có thể là gì. Apple hy vọng rằng bằng cách kết hợp các yếu tố chơi game, giáo dục và kết nối, Pippin có thể tìm thấy một không gian giữa một console và một máy Mac giá rẻ.
Vì sao Apple quyết định tham gia thị trường game
Ngành công nghiệp game bùng nổ giữa thập niên 90
Ngành công nghiệp trò chơi điện tử đang thay đổi nhanh chóng vào giữa những năm 1990. Sony vừa ra mắt PlayStation vào năm 1994, sau một quan hệ đối tác thất bại với Nintendo về Super NES CD-ROM – ngày nay được biết đến nhiều hơn với cái tên “Nintendo PlayStation”, một nguyên mẫu console chưa bao giờ được tung ra thị trường. Sony đã đi một mình và đạt được thành công vang dội, đưa game dựa trên CD và đồ họa 3D vào xu hướng chủ đạo.
Ảnh bìa tạp chí Nintendo với logo Hyundai, minh chứng cho sự bùng nổ của ngành game những năm 1990
Nintendo đang chuẩn bị ra mắt Nintendo 64, đẩy đồ họa 3D tiến xa hơn nữa, trong khi Sega đã có mặt trên thị trường với Saturn. CD-ROM đang trở thành tiêu chuẩn cho trò chơi, và ranh giới giữa máy tính và các thiết bị giải trí đang bắt đầu mờ đi. Rõ ràng là chơi game không còn là một thị trường ngách – đó là một ngành công nghiệp đang phát triển nhanh chóng và cạnh tranh khốc liệt.
Apple hầu như không tham gia vào thế giới đó. Tuy nhiên, với điện toán đa phương tiện đang phát triển và các máy chơi game ngày càng giống các thiết bị đa phương tiện có mục đích chung, công ty đã nhìn thấy một cơ hội mới. Philips đã thử một điều tương tự với CD-i chỉ vài năm trước đó và thất bại, nhưng Apple vẫn tiếp tục, đặt cược rằng họ có thể xây dựng một thứ gì đó thu hút cả game thủ và người dùng máy tính thông thường.
Pippin được thiết kế theo hướng mở
Apple không có ý định xây dựng một máy chơi game truyền thống. Pippin được thiết kế như một nền tảng mở – một phần máy tính, một phần trình phát đa phương tiện, một phần hệ thống trò chơi. Ý tưởng là các công ty bên thứ ba có thể cấp phép phần cứng, tùy chỉnh nó và xây dựng các phiên bản hệ thống của riêng họ, tương tự như cách nhiều nhà sản xuất đã sản xuất PC chạy Windows.
Console Apple Bandai Pippin phiên bản Katz Media, minh họa cho triết lý nền tảng mở của Apple
Trên lý thuyết, điều này mang lại cho Pippin một lợi thế lớn so với các console được kiểm soát chặt chẽ như PlayStation hay Nintendo 64. Đó là một mô hình lặp lại những gì Philips đã thử với CD-i, cũng cấp phép phần cứng của mình cho các công ty như Magnavox và LG. Nhưng giống như CD-i, cách tiếp cận nền tảng mở chưa bao giờ thực sự cất cánh – chỉ có Bandai và Katz Media từng phát hành phần cứng Pippin được cấp phép.
Apple không đơn độc trong suy nghĩ một console đa phương tiện có thể thu hút đối tượng rộng hơn, nhưng CD-i đã cho thấy đề xuất đó khó khăn đến mức nào. Philips đã đặt cược nhiều điều tương tự chỉ vài năm trước và không thu được kết quả. Apple đang mạo hiểm tương tự, và các dấu hiệu cảnh báo đã có mặt.
Những gì Apple đã cố gắng xây dựng với Pippin
Được xây dựng dựa trên một phiên bản Mac giản lược
Pippin không chỉ là một máy chơi game – nó được xây dựng trên một phiên bản macOS được đơn giản hóa và sử dụng cùng bộ xử lý PowerPC 603e được tìm thấy trong các máy tính cấp thấp của Apple vào thời điểm đó. Nó được trang bị 8MB RAM, ổ đĩa CD-ROM 4x và đầu ra video composite để kết nối với TV. Ý tưởng của Apple là tạo ra một thiết bị có thể chơi game, chạy phần mềm đa phương tiện và phục vụ như một máy tính cá nhân giá rẻ.
Trên lý thuyết, nó có thể làm được nhiều việc: chạy một số ứng dụng Mac nhất định, duyệt web và mang lại trải nghiệm mở, linh hoạt hơn so với các console truyền thống. Tuy nhiên, trên thực tế, nó bị hạn chế bởi phần cứng và việc thiếu hỗ trợ phần mềm. Nó không đủ hiệu năng để thay thế một chiếc Mac thực sự, và nó không thể cạnh tranh với các console chuyên dụng chỉ để chơi game.
Một trong những tính năng đi trước thời đại của Pippin là modem 14.4 kbps tích hợp sẵn. Apple đã hình dung người dùng duyệt web, tải phần mềm và thậm chí có thể chơi game trực tuyến – những ý tưởng mà phải vài năm sau mới trở nên phổ biến trên các console. Nhưng truy cập internet vào năm 1996 vẫn còn rất chậm. Tôi 14 tuổi vào thời điểm đó, và tôi nhớ mình đã cài đặt các bài hát để tải xuống qua đêm, không bao giờ biết liệu chúng có hoàn thành hay thất bại khi tôi đang ngủ. Internet cũng không đáng tin cậy – đôi khi chỉ tải một hình ảnh duy nhất trong trình duyệt cũng có thể mất vài phút, hiển thị từng dòng một, khó có thể là nền tảng cho trải nghiệm chơi game có kết nối.
Vì sao Pippin không thể cạnh tranh
Quá đắt, quá ít để cung cấp
Một trong những vấn đề lớn nhất của Pippin là giá của nó. Khi ra mắt, nó được bán với giá 599 USD – khoảng 1.200 USD theo giá trị hiện tại – khiến nó gần gấp đôi giá của PlayStation (299 USD) và gấp ba lần Nintendo 64 (199 USD). Đối với một thiết bị không có nhận diện thương hiệu mạnh mẽ trong không gian game, mức giá đó là một rào cản lớn.
Hình ảnh console Apple Bandai Pippin cho thấy thiết kế của thiết bị chơi game này
Tệ hơn, Pippin không có thư viện phần mềm để biện minh cho chi phí. Trong khi Sony và Nintendo có những tựa game đình đám như Final Fantasy VII, Super Mario 64, và Resident Evil, Pippin chủ yếu cung cấp các tựa game giáo dục và phần mềm đa phương tiện. Một vài trò chơi cho thấy tiềm năng – The Journeyman Project và Gundam 0079 nằm trong số đó – nhưng không có gì độc quyền hoặc đủ hấp dẫn để thúc đẩy doanh số phần cứng.
Apple và Bandai đã hy vọng rằng các nhà phát triển sẽ đón nhận nền tảng này, nhưng rất ít người sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Cơ sở người dùng nhỏ, tương lai không chắc chắn và phần cứng hạn chế đều khiến Pippin khó bán. Và vì hầu hết các trò chơi của nó cũng có sẵn trên PC chạy Windows, không có nhiều động lực để chọn Pippin hơn các lựa chọn giá cả phải chăng hơn, được hỗ trợ tốt hơn.
Một sản phẩm không có đối tượng rõ ràng
Một điểm yếu lớn khác của Pippin là nó không biết mình muốn trở thành gì. Nó được tiếp thị như một máy chơi game, một thiết bị giáo dục và một giải pháp thay thế cho máy tính gia đình – nhưng nó không đặc biệt mạnh ở bất kỳ danh mục nào trong số đó. Nó không đủ mạnh để cạnh tranh với các console và quá hạn chế để hoạt động như một máy tính chính thức.
Hộp đựng console Apple Bandai Pippin, cho thấy cách sản phẩm được đóng gói và tiếp thị
Việc thiếu tập trung này khiến việc tiếp thị trở nên khó khăn và người tiêu dùng càng khó hiểu hơn. Từ góc độ hiện đại, vấn đề có vẻ hiển nhiên. Tuy nhiên, vào giữa những năm 90, khi máy tính gia đình vẫn còn đắt tiền và mới lạ đối với nhiều hộ gia đình, Apple có thể đã tin rằng có chỗ cho một thiết bị có thể bắc cầu cả hai thế giới.
Cách tiếp cận lai đó có thể có ý nghĩa đối với những người chưa sở hữu máy tính và thấy giá trị trong việc mua một chiếc có thể chơi game. Tuy nhiên, vào giữa những năm 1990, máy tính gia đình vẫn còn tương đối đắt đỏ và chưa phổ biến rộng rãi, vì vậy đối tượng khách hàng bị hạn chế. Trong khi đó, những người đang tìm mua máy chơi game lại muốn một thứ hoàn toàn tập trung vào trò chơi. Pippin nằm ở một vị trí trung gian khó xử – quá hạn chế để là một máy tính thực sự, và quá thiếu tập trung để cạnh tranh với các hệ thống chơi game chuyên dụng.
Vị trí của Pippin trong lịch sử Apple
Mặc dù Pippin là một thất bại thương mại, một số ý tưởng của nó không hề lỗi thời. Việc nó tập trung vào kết nối internet đã hé lộ tương lai của game trực tuyến, và nỗ lực kết hợp điện toán và giải trí đã dự đoán con đường mà các thiết bị di động và console hiện đại cuối cùng sẽ đi. Nhìn lại, nó đã nhắm đến một thị trường chưa thực sự hình thành.
Console Apple Bandai Pippin, một biểu tượng trong lịch sử phát triển sản phẩm của Apple
Quan trọng hơn, Pippin đánh dấu sự kết thúc của một kỷ nguyên đối với Apple. Khi Steve Jobs trở lại vào năm 1997, ông đã nhanh chóng chấm dứt các thử nghiệm phần cứng mở hoặc bán mở của công ty, bao gồm Pippin và việc cấp phép nhân bản Mac. Từ iMac trở đi, Apple đã kiên định với cách tiếp cận đặc trưng hiện nay của mình: tích hợp chặt chẽ phần cứng và phần mềm để kiểm soát toàn bộ trải nghiệm người dùng.
Ngày nay, Pippin chiếm một vị trí kỳ lạ trong văn hóa công nghệ retro. Mặc dù chỉ có 42.000 chiếc được bán ra trên toàn cầu, khiến nó trở nên hiếm, nhưng nó không đặc biệt có giá trị. Bạn có thể tìm thấy chúng trên eBay với giá khoảng 600 đến 800 USD – nhiều hơn là một sự tò mò hơn là một chiến tích, được sưu tầm không phải vì tác động của nó, mà vì sự mới lạ của việc sở hữu chiếc console bị lãng quên của Apple.
Kết luận
Apple Bandai Pippin là một minh chứng sống động cho kỷ nguyên đầy biến động và thử nghiệm của Apple giữa những năm 1990. Dù sở hữu những ý tưởng đi trước thời đại như tích hợp internet và đa phương tiện, Pippin cuối cùng đã thất bại thảm hại do mức giá quá cao, thư viện game nghèo nàn và một chiến lược định vị sản phẩm không rõ ràng. Nó không đủ sức mạnh để làm một máy tính thực thụ, cũng không đủ hấp dẫn để cạnh tranh với các console chuyên dụng bùng nổ thời bấy giờ.
Tuy nhiên, thất bại của Pippin không vô nghĩa. Nó là một bài học đắt giá, thúc đẩy Apple thay đổi hướng đi và tập trung vào chiến lược tích hợp dọc sau khi Steve Jobs trở lại. Chính những kinh nghiệm từ Pippin và các dự án thử nghiệm khác đã góp phần định hình nên triết lý sản phẩm của Apple ngày nay – nơi sự kết hợp hoàn hảo giữa phần cứng và phần mềm là chìa khóa thành công. Pippin, chiếc console bị lãng quên, vẫn là một phần quan trọng trong lịch sử sáng tạo và đôi khi là những sai lầm đầy tham vọng của Táo Khuyết.
Bạn nghĩ sao về Apple Pippin và những thất bại lịch sử của các hãng công nghệ? Hãy chia sẻ ý kiến của mình dưới phần bình luận!
